Termin ,,witamina A” odnosi się do kilku różnych substancji, które mają zbliżoną budowę oraz cechują się podobnym działaniem. Aktywne biologicznie formy stanowią: retinol, retinal, a także kwas retinowy. Ich działanie jest niezwykle szerokie, a zapotrzebowanie na witaminę A nie u wszystkich jest takie samo. Co zatem warto wiedzieć w kontekście podawania witaminy A dzieciom?
Funkcje witaminy A
Jedną z ważniejszych cech witaminy A są jej właściwości przeciwutleniające. Antyoksydanty pomagają zwalczać wolne rodniki i tym samym utrzymywać prawidłową homeostazę. Dlaczego to tak ważne? Zbyt wysoki poziom oksydantów może prowadzić do tzw. stresu oksydacyjnego, czyli stanu poważnie zagrażającego zdrowiu. Organizm jest wtedy o wiele mniej odporny na infekcje, stany zapalne, nowotwory, wzrasta też ryzyko alergii, chorób metabolicznych etc.
Na tym jednak nie kończy się działanie witaminy A – oto pozostałe funkcje oraz możliwe konsekwencje niedoboru:
- oddziałuje na wzrok dziecka (witamina A jest jednym ze składników białka, które występuje w siatkówce oka) – jej niedobór może prowadzić do tzw. kurzej ślepoty, czyli zaburzeń widzenia po zmroku;
- zbyt niski poziom witaminy A może powodować także wysychanie spojówek, problemy z rogówką oraz zaburzenia produkcji łez;
- zbyt niski poziom witaminy A może objawiać się rogowaceniem naskórka – wpływa m.in. na prawidłowe złuszczanie. Skóra jest wtedy także nadmiernie sucha, może pojawiać się trądzik lub różnego rodzaju wypryski;
- retinol korzystnie oddziałuje na gojenie się ran – jak łatwo wywnioskować, hipowitaminoza może objawiać się trudnościami w regeneracji tkanek;
- istotnie wpływa również na procesy podziałów komórkowych oraz utrzymanie prawidłowej struktury komórek;
- wzmacnia układ immunologiczny – niedobór może wiązać się z częstszymi infekcjami dróg oddechowych;
- stanowi ważny element w procesie syntezy hormonów steroidowych (zalicza się do nich także witaminę D);
- witamina A wpływa zarówno na płodność, jak i w późniejszym etapie na rozwój nienarodzonego dziecka.
Zalecana ilość spożycia witaminy A zależy m.in. od płci (zapotrzebowanie jest większe u mężczyzn), wieku czy też stanu danego organizmu. Zwiększone zapotrzebowanie może wiązać się np. z chorobami układu pokarmowego, zwłaszcza cechującymi się zaburzeniami wchłaniania lipidów, ponieważ witamina A należy do związków, które rozpuszczają się w tłuszczach.
Niedobór i nadmiar witaminy A dla dzieci – czy mogą być szkodliwe?
Niedobory witaminy A w krajach rozwiniętych należą do rzadkości. Deficytem witaminy A mogą skutkować także niektóre problemy zdrowotne – szczególnie niebezpieczne pod tym względem są zwłóknienie torbielowate i chroniczna biegunka.
Jeśli zaś chodzi o nadmiar, w przypadku jednorazowego, wysokiego spożycia witaminy A mogą wystąpić: senność, nadmierna irytacja, bóle brzucha, nudności, wymioty. Kiedy zaś spożycie witaminy A przez dłuższy czas przekracza normę, wówczas istnieje ryzyko chronicznego zatrucia retinolem, które objawia się:
- zaburzeniami widzenia,
- bólem kości,
- spadkiem apetytu,
- zawrotami głowy,
- nudnościami, wymiotami,
- suchością skóry,
- owrzodzeniami w jamie ustnej,
- utratą włosów.
Wysokie dawki opisywanego tu składnika są szczególnie niebezpieczne dla kobiet ciężarnych. Co jednak istotne, przedawkowanie witaminy A pochodzącej z pożywienia jest bardzo trudne. Trzeba natomiast ostrożnie podchodzić do suplementów – jeżeli podajemy je dzieciom, muszą być odpowiednio dopasowane do ich potrzeb.
Źródła witaminy A dla dzieci – prawidłowa dieta
Zbilansowana dieta powinna być wystarczająca do uzupełnienia zapotrzebowania na witaminę A zarówno młodych, jak i starszych osób. Warto w tym celu wybierać przede wszystkim produkty pochodzenia roślinnego. Znajdziemy w nich głównie prowitaminy A, zwłaszcza beta-karoten. Jego dobrymi źródłami są:
- warzywa: bataty, marchewka, natka pietruszki, szpinak, jarmuż, brokuły, dynia, papryka, pomidory, botwinka;
- owoce: morele, brzoskwinie, pomarańcze, wiśnie, śliwki.
Biorąc zaś pod uwagę żywność pochodzenia zwierzęcego, retinoidy znajdziemy w oleju, podrobach (zwłaszcza w wątróbce), mleku, maśle, jajkach, serach dojrzewających, a także w niektórych rybach morskich.
Wracając do wspomnianej wcześniej informacji o rozpuszczaniu się witaminy A w lipidach – warto pamiętać o podawaniu bogatych w nią produktów właśnie w towarzystwie zdrowych tłuszczów. Jeśli zaserwujemy dziecku ugotowane jajko z pomidorami posypanymi natką pietruszki i skropionymi oliwą z oliwek, to o dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy A możemy być spokojni!
Gdzie znajdziemy witaminę A? (infografika)
