Zajady to linijne pęknięcia zlokalizowane w kącikach ust, na granicy błony śluzowej i skóry. Obserwuje się je przede wszystkim u dzieci i osób starszych. Główną przyczyną ich powstawania są niedobory pokarmowe, jednak możliwych źródeł problemu jest znacznie więcej. Co zrobić, kiedy u naszego dziecka występują zajady? O czym może świadczyć ich uporczywe nawracanie?
Zajady – co warto o nich wiedzieć?
Zajady to jedna z częściej rozpoznawanych dolegliwości skóry i błon śluzowych twarzy u dzieci. Do ich rozwoju dochodzi z powodu zapalenia kącików ust, które objawia się zaczerwienieniem zlokalizowanym w tej okolicy – na granicy błony śluzowej warg i skóry. Ze względu na intensywne ruchy mimiczne, np. podczas uśmiechania się czy szerokiego otwierania buzi, często w zajętym obszarze dochodzi do powstania linijnych, trudno gojących się pęknięć z tworzeniem się nadżerek nazywanych właśnie zajadami. U niektórych mają przebieg zupełnie bezbolesny, a u innych powodują nasilone dolegliwości. Jest to uzależnione głównie od rozległości i głębokości zmian.
Jakie są przyczyny powstawania zajadów?
Zaobserwowano, że do powstania zajadów może dochodzić z różnych powodów. Ich rozpoznanie jest ważne dla dalszego postępowania leczniczego. Co może stanowić przyczynę zajadów?
- Infekcje – w posiewach z wymazów od osób ze zmianami, u większości udaje się wyhodować drobnoustroje. Są to grzyby z rodzaju Candida lub bakterie (np. gronkowiec złocisty). Ich namnażaniu sprzyja wilgotne środowisko – problem zajadów dotyczy często osób, które mają tendencję do częstego, nawykowego oblizywania warg.
- Niedobory witaminowe – dotyczy to przede wszystkim witamin z grupy B, zwłaszcza witaminy B2, którą inaczej nazywamy ryboflawiną. Jej awitaminoza objawia się m.in. zmianami zapalnymi błony śluzowej jamy ustnej, języka, a także pękaniem warg. Zajady mogą wiązać się także z niedoborem kwasu foliowego, czyli witaminy B9.
- Zbyt niski poziom żelaza – zajady, pękające wargi, nadmiernie sucha skóra to symptomy niedokrwistości z niedoboru żelaza (anemii). Gdy objawom towarzyszą również ogólne osłabienie oraz bladość, warto zgłosić się do lekarza w celu diagnostyki.
- Niedobory odporności – dotyczą zarówno dzieci, jak i dorosłych.
- Niedożywienie, zbyt restrykcyjne diety odchudzające – zajady mogą pojawiać się m.in. w przebiegu anoreksji lub bulimii, które wiążą się ze znacznymi niedoborami witamin oraz składników odżywczych.
- Cukrzyca – zajady mogą być jednym z pierwszych objawów cukrzycy.
- Mechaniczne drażnienie błon śluzowych – u dzieci powodem może być m.in. aparat ortodontyczny, zaś u osób starszych – niewłaściwie dobrana proteza zębowa.
Jak diagnozuje się zajady?
Zajady rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego. U pacjentów, szczególnie tych młodszych, najczęściej nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych badań. Jeśli problem nie jest mocno nasilony, zaleca się zmianę diety lub podanie suplementów witaminowych. Dopiero w sytuacji, gdy takie postępowanie nie przynosi efektów, zaleca się wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak morfologia czy pobranie wymazu ze zmian.
U pacjentów dorosłych, u których zachodzi podejrzenie, że zajady są objawem chorób przewlekłych czy hematologicznych, badania dodatkowe warto zlecić jak najszybciej.
Jak zapobiegać i leczyć zajady?
Chcąc właściwie leczyć zajady, należy ustalić przyczynę ich powstawania. Oczywiście można sięgnąć po dostępne bez recepty maści i kremy, lecz bez zwalczenia źródła problemu, będzie on nawracał.
Niedobory witamin są zazwyczaj najczęstszą przyczyną powstawania zajadów u dzieci. Zatem zarówno pierwszym krokiem prewencji, jak i leczenia jest urozmaicenie diety oraz wzbogacenie jej o produkty bogate w wymienione wyżej składniki – witaminy z grupy B oraz żelazo. Do prawidłowego wchłaniania Fe potrzebna jest też witamina C, którą również należy wprowadzić do diety dziecka. Jakie produkty warto spożywać?
- Witamina B2 – podroby, produkty mleczne (zwłaszcza sery), jaja, rośliny strączkowe, kasza jaglana etc.
- Żelazo – produkty odzwierzęce, głównie mięso, podroby (wątroba, nerki), żółtka jaj, a także roślinne, np. natka pietruszki, tofu, rośliny strączkowe, produkty zbożowe, kakao.
- Witamina C – acerola, dzika róża, czarna porzeczka, papryka, brokuły, jarmuż, brukselka, owoce cytrusowe etc.
Niestety, zdarza się, że dzieci przechodzą przez okres bycia ,,niejadkiem” lub nie akceptują niektórych grup żywności. W takiej sytuacji warto sięgnąć po preparaty witaminowe, które są przeznaczone konkretnie dla najmłodszych. Jeśli zaś diagnostyka wskazuje na inną przyczynę wywołującą zajady, warto leczyć je pod okiem specjalisty.
Bibliografia:
- Pod red. Kawalec W., Pediatria, tom 1, wyd. PZWL, Warszawa 2013
- Oza N., Doshi J.J., Angular cheilitis: A clinical and microbial study., Indian J Dent Res. 2017 Nov-Dec;28(6):661-665
- Stoopler E.T. et al., How do I manage a patient with angular cheilitis?, J Can Dent Assoc. 2013;79:d68
- Jarosz, M. [red. nauk.], Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, 2012 [dostęp: 30.10.2019]