Witamina B12 – rola, działanie, skutki niedoboru i nadmiaru

Naturalne źródła witamin B12

Odkrycie witaminy B12, nazywanej również kobalaminą lub cynkobalaminą, nastąpiło w przebiegu badań nad niedokrwistością złośliwą (inaczej anemią złośliwą lub chorobą Addisona-Biermera). W 1926 roku odkryto związek pomiędzy spożywaniem dużych ilości wątróbki zwierzęcej a ilością czerwonych krwinek u osób cierpiących na to schorzenie. To przełomowe odkrycie w 1934 roku przyniosło trzem naukowcom, Whipple’owi, Minotowi i Murphy’emu, nagrodę Nobla. Dowiedz się, jakie funkcje w organizmie pełni witamina B12, w jakich produktach można ją znaleźć oraz jakie są skutki nadmiaru i niedoboru tej substancji!

Naturalne źródła witamin B12

Co to jest witamina B12 i jakie funkcje pełni w organizmie?

Witamina B12 właściwie jest grupą związków nazywanych korynoidami. Ich centralną częścią jest jon kobaltu otoczony pierścieniami korynowymi, które przypominają pierścienie porfirynowe, występujące w cząsteczkach hemoglobiny. Witamina B12 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie.

Formy witaminy B12 pełnią między innymi funkcje koenzymów w reakcjach metabolicznych, w tym przemianach tłuszczów, białek i węglowodanów. Kobalamina odpowiada za przemiany puryn i purymidyn w DNA. Jedną z jej najbardziej znanych funkcji jest natomiast udział w procesach krwiotwórczych, przede wszystkim wytwarzaniu czerwonych krwinek. Dzięki temu witamina B12 zapobiega między innymi wspomnianej już anemii złośliwej. Wpływa również na prawidłowe działanie układu nerwowego. Jej ważną funkcją jest także synteza DNA i RNA w erytroblastach i przekaźnikach serotoniny.

Nadmiar i niedobór witaminy B12 – czym się objawiają?

Witamina B12 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie, dlatego zagrożenie jej nadmiarem jest raczej niewielkie. Organizm wydala ją samoistnie, przede wszystkim z moczem.

Również niedobory witaminy B12 nie są częstym zjawiskiem. Około 50% tej substancji jest magazynowane w wątrobie i potrzeba co najmniej dwóch lat niedostarczania kobalaminy, by organizm wyczerpał swoje zapasy. Nie oznacza to jednak, że nie może dojść do takiej sytuacji. Zagrożeni niewystarczającą ilością witaminy B12 są między innymi weganie, którzy rezygnują ze wszelkich produktów pochodzenia zwierzęcego. Inne grupy o podwyższonym ryzyku niedoborów witaminy B12 to osoby z jednoczesnymi niedoborami żelaza oraz witaminy B6, cierpiący na niektóre choroby jelit, w tym zespół Zolingera-Ellisona czy choroba Whipple’a, zaburzenia flory jelitowej, zanikowy nieżyt błony śluzowej żołądka, niedobór czynnika Castle’a czy nadprodukcję kwasu solnego. Niedobór kobalaminy może wystąpić także podczas przyjmowania niektórych leków. Zdarza się również wśród dzieci oraz osób po 50. roku życia.

Objawy niedoboru witaminy B12 to między innymi:

  • osłabienie, nieustające poczucie zmęczenia oraz drażliwość,
  • gorączka, zaburzenia pamięci,
  • problemy z trawieniem, nudności i brak apetytu,
  • drętwienie kończyn,
  • częste infekcje,
  • problemy z pamięcią,
  • zaburzenia miesiączkowania.
  • Przy braku odpowiedniej ilości witaminy B12 w organizmie może również wystąpić anemia złośliwa, problemy ze strony układu sercowo-naczyniowego, a nawet demencja, neuropatia, ataksja, atrofia mózgu czy różnego typu psychozy.

W czym jest witamina B12? Źródła w diecie

Witamina B12 występuje przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego, w tym w mięsie, podrobach, szczególnie wątróbce, w mleku i przetworach mlecznych, a także jajach. Pomimo doniesień o jej obecności w produktach roślinnych, w tym między innymi soku z aloesu, taka forma witaminy B12 jest nieprzyswajalna przez ludzki organizm. Dlatego osoby rezygnujące ze spożywania produktów odzwierzęcych powinny suplementować kobalaminę. Cena preparatów mieści się w przedziale od kilkunastu do ok. 150 zł, zależnie od formy witaminy B12 oraz producenta.

Witamina B12 – norma spożycia dla różnych grup wiekowych

Normy spożycia witaminy B12 zależą w dużej mierze od wieku. W przypadku dzieci od 1. roku życia do 3 lat wynoszą one 0,9 mg na dobę. Od 4. do 6. roku życia będzie to ok. 1,2 mg, natomiast do 12. roku życia norma wzrasta aż do 1,9 mg. Potem, aż do wieku dorosłego, dla obu płci wynosi 2,4 mg witaminy B12 na dobę. Kobiety ciężarne powinny spożywać 2,6 mg kobalaminy na dobę, natomiast karmiące piersią aż 2,8 mg.

Witamina B12 to niezwykle ważny składnik codziennej diety. Niedobory są wyjątkowo groźne dla zdrowia człowieka, dlatego należy pamiętać o jej skutecznym dostarczaniu z pożywieniem lub w postaci suplementów.

Bibliografia:

  1. Jarosz, M. [red. nauk.], Normy żywienia dla populacji Polski, Instytut Żywności i Żywienia, 2017 [dostęp: 31.08.2019]
  2. Napierała I., Silna grupa B, ,,Farmakoterapia”, Apteka Media [dostęp 31.08.2019]
  3. Jarosz, M. [red. nauk.], Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, 2012 [dostęp: 31.08.2019]