Autyzm u dzieci – czym jest, jakie są jego objawy, przyczyny i sposoby terapii?

Chłopiec przytula się do uśmiechniętej mamy

Dwoma osiowymi objawami autyzmu są zaburzenia interakcji społecznych i powtarzalne stereotypowe zachowania. Tego typu diagnoza znacznie wpływa więc nie tylko na dziecko, lecz także całą jego rodzinę. Warto zatem przyjrzeć się jej bliżej, poznać przyczyny autyzmu u dzieci, możliwości jego terapii oraz wpływ, jaki może w niej odegrać żywienie.

Chłopiec przytula się do uśmiechniętej mamy

Czym jest autyzm?

Autyzm należy do grupy zaburzeń neurorozwojowych, co w przypadku tego schorzenia skutkuje m.in. ograniczeniem możliwości komunikacji – zarówno werbalnej, jak i niewerbalnej. U dzieci dochodzi do nieprawidłowego rozwoju mowy oraz zaburzeń w odczytywaniu mimiki i gestów, co znacząco wpływa na ich kontakty z innymi ludźmi. Zwykle w początkowym etapie rozwoju nie ma jednak możliwości zaobserwowania silnie widocznych objawów opisywanego tu zaburzenia – zachowania pozwalające diagnozować problem pojawiają się pomiędzy 18. miesiącem a 3. rokiem życia.

Jednymi z pierwszych symptomów, które zauważają rodzice, są m.in. słaby kontakt wzrokowy z dzieckiem oraz opóźnienie rozwoju mowy względem rówieśników. Dość charakterystyczną cechą jest również tworzenie własnego „języka” albo wygłaszanie nieadekwatnie do sytuacji fragmentów zasłyszanych rozmów czy powtarzanie ciągle tych samych pytań. Dzieci z autyzmem nie tolerują zmian i źle znoszą zachwiania codziennej rutyny – nieraz korzystają tylko z konkretnych naczyń, noszą określone ubrania etc. U części chorych można zaobserwować dodatkowo zaburzenia ruchowe, takie jak bezcelowe powtarzanie tych samych gestów czy nadwrażliwość poszczególnych zmysłów. Co ważne, często tego typu zaburzeniom towarzyszy też upośledzenie intelektualne – dane wskazują, że jest to około 50 proc. przypadków. Warto jednak zaznaczyć, że niektórzy pacjenci, zwłaszcza z zespołem Aspergera (jedno z zaburzeń ze spektrum autyzmu), mogą wykazywać wybitne uzdolnienia w konkretnych dziedzinach, np. matematyce.

Przyczyny zaburzeń ze spektrum autyzmu

Wskazuje się, że przyczyny zaburzeń ze spektrum autyzmu nie są jednorodne – zależą zarówno od czynników genetycznych, jak i środowiskowych (w ich zakresie znajdziemy oddziaływanie prenatalne oraz postnatalne, czyli występujące już po urodzeniu dziecka). Co ważne, częstość występowania tego typu zaburzeń większa jest u płci męskiej – u kobiet/dziewczynek są one diagnozowane trzy-czterokrotnie rzadziej. Poza płcią, jako czynniki ryzyka wskazuje się m.in. także:

  • późne rodzicielstwo – zwłaszcza starszy wiek ojca;
  • stan zdrowia matki – niekorzystnie wpływa np. cukrzyca, zaburzenia nastroju, zakażenia dróg moczowych;
  • infekcje w czasie ciąży – dotyczy to przede wszystkim wirusów odry, różyczki, grypy, opryszczki etc.;
  • niektóre rodzaje farmakoterapii;
  • problemy w trakcie porodu – niedotlenienie okołoporodowe, obfite krwawienie, nadmierna długość akcji porodowej, poród farmakologiczny etc.

Odnosząc się zaś konkretniej do czynników środowiskowych, warto podkreślić m.in. dużą neurotoksyczność metali ciężkich. Przykładem jest rtęć, która może przedostawać się przez łożysko, oddziaływać na płód, a następnie skutkować opóźnieniami w rozwoju funkcji poznawczych czy psychomotorycznych. Czy jednak bezpośrednio wpływa na wystąpienie zaburzeń ze spektrum autyzmu? Dane nie są jednoznaczne i wymagają dalszych analiz – podobnie wygląda to w przypadku innych tego typu metali, pestycydów czy preparatów owadobójczych.

Terapia autyzmu u dzieci

Należy zaznaczyć, że sama diagnoza autyzmu u dzieci nie jest prosta i wymaga współpracy wielu specjalistów – m.in. pediatry, psychiatry dziecięcego, neurologa, psychologa, logopedy. Co jednak istotne, jej szybkie postawienie oraz wczesne rozpoczęcie terapii może znacznie wpłynąć na rozwój dziecka.

Idąc podobnym tropem – leczenie autyzmu wymaga zaangażowania z wielu stron. Niektórzy eksperci wskazują na istotną rolę terapii behawioralnej, która w dużej mierze opiera się na systemie kar i nagród, co ma na celu warunkowanie adaptacyjnych społecznie zachowań. Według innych specjalistów ważniejsza jest jednak praca nad językiem i umożliwienie ludziom z autyzmem skutecznej komunikacji. Jest to element m.in. terapii neurobiologicznych, które bazują na stymulacji mózgu i wykorzystują tym samym jego zdolności neuroplastyczne (tworzenie nowych połączeń). Co więcej, warto wspierać rozwój dzieci z autyzmem także muzykoterapią czy hipoterapią – prowadzone są specjalne programy, które zajmują się właśnie opisywanym tu zaburzeniem.

Należy podkreślić, że dużym wsparciem w trakcie terapii autyzmu może być również pomoc psychologiczna – co ważne, nie tylko udzielana dzieciom, lecz także rodzicom i innym bliskim. Wsparcie emocjonalne oraz praca nad optymalnym poznawczym podejściem do sytuacji może znacznie ułatwić codzienność oraz poprawić perspektywę na przyszłość danej rodziny.

Czy dieta powinna być jednym z elementów terapii autyzmu u dzieci?

W ostatnich latach, kiedy niezwykle „modne” okazało się stosowanie różnych rodzajów diet, zaczęto również doszukiwać się związku pomiędzy przyjmowanymi pokarmami a stopniem nasilenia objawów autyzmu. Udowodniono jednak, że zastosowanie diety bezmlecznej czy bezglutenowej nie ma żadnego wpływu na rozwój dziecka autystycznego.

Niemniej badacze podkreślają, że dzieci z autyzmem są bardziej narażone na wystąpienie różnych schorzeń gastroenterologicznych. Wiele z nich skarży się na przewlekłe bóle brzucha czy naprzemienne biegunki i zaparcia, co znacząco obniża jakość ich życia. Co więcej, pacjenci z autyzmem mogą borykać się także z alergiami, brakiem tolerancji wybranych substancji, częstszymi zakażeniami i osłabioną odpornością. Zastosowanie diety hipoalergicznej, bezlaktozowej, przeciwgrzybiczej czy bezglutenowej okazało się więc wpływać na złagodzenie wspomnianych objawów ze strony układu pokarmowego czy immunologicznego – pod tym względem ich stosowanie może być uzasadnione.

Pamiętajmy jednak, że w każdym przypadku należy przeprowadzić dokładną diagnostykę, ponieważ wymienione wyżej symptomy mogą wskazywać na znacznie poważniejsze stany, które wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej.

Po jakie suplementy diety warto sięgać u dzieci z autyzmem?

Na podstawie wielu badań naukowych nie udało się wykazać, że przyjmowanie jakichkolwiek suplementów diety może wpływać na rozwój dziecka z autyzmem. Stosuje się je przede wszystkim w celu łagodzenia niektórych objawów towarzyszących, jak chociażby wspomniane problemy z układem trawiennym.

U dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często mamy do czynienia także z problemami psychiatrycznymi. Może objawiać się to skłonnością do agresji, nadpobudliwością czy problemem bezsenności. Oczywiście przy znacznym nasileniu tych objawów, warto sięgać po środki farmakologiczne. W innym przypadku można spróbować rozpocząć terapię od podawania preparatów ziołowych, zawierających melisę czy walerianę. Pamiętajmy jednak, że wielkość i niedojrzałość organizmu dziecka powinna skłonić nas do konsultacji z lekarzem przed włączeniem każdej nowej substancji, nawet (wydawałoby się niegroźnych) suplementów diety – one także mogą kumulować się w dziecięcym organizmie lub działać toksycznie.

Co ważne, należy pamiętać, że problemy z komunikacją mogą utrudniać rozpoznanie nawet podstawowych objawów niektórych chorób, takich jak przeziębienie. U dzieci z autyzmem można więc rozważyć suplementację gotowych preparatów witaminowych, które wesprą nie tylko odporność, lecz także ogólny dobrostan. Takie postępowanie pozwala zminimalizować ryzyko wystąpienia np. niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 czy kwasu foliowego.

Bibliografia:

Przeczytaj również...