W momencie przyjścia na świat maluch ma już 100 miliardów neuronów. Jak podkreślają psycholodzy i neuropsycholodzy, pierwsze 2-3 lata życia są najcenniejszym okresem, z punktu widzenia rozwoju mózgu dziecka. To właśnie w tym czasie następuje intensywny wzrost komórek nerwowych mózgu. Tworzenie synaps osiąga szczyt między 6. a 24. miesiącem życia malucha (w każdej sekundzie tworzą się aż 2 miliony nowych połączeń). Wielu rodziców zastanawia się, jak w mądry i skuteczny sposób stymulować rozwój mózgu dziecka. Jak kształtować odpowiednie zachowania i pomóc potomkowi w zdobywaniu nowych umiejętności, które zaprocentują w przyszłości?
Dlaczego należy wspierać rozwój mózgu dziecka?
Dlaczego trzeba dbać o rozwój mózgu malucha? Dzięki stymulacji na różnych płaszczyznach dojdzie do integracji półkul mózgu, wskutek czego pociecha będzie szybko zdobywała nowe umiejętności i sprawnie przetwarzała informacje z otoczenia oraz je rozumiała w prawidłowy sposób. Stymulacja rozwoju mózgu dziecka ma pozytywny wpływ na IQ (tj. iloraz inteligencji). Jak wiadomo, im wyższe IQ, tym większe możliwości bezproblemowego funkcjonowania psychologiczno-społecznego i zaspokajania potrzeb oraz wartości życiowych. Jak w takim razie właściwie dbać o rozwój mózgu dziecka? Jak zwiększyć możliwości umysłowe już od wczesnego dzieciństwa?
Rozwój mózgu dziecka a dieta
Wielu rodziców zastanawia się, jakie składniki odżywcze szczególnie wspierają rozwój mózgu dzieci. Czego nie może zabraknąć w ich codziennym menu? Jak powinna wyglądać dieta dziecka? Aby wspomóc pracę rozwijającego się mózgu, należy przygotowywać dla pociechy pełnowartościowe, zbilansowane posiłki, oparte na jak najmniej przetworzonych, najlepiej świeżych produktach pochodzących ze sprawdzonych źródeł (idealnym rozwiązaniem będzie żywność ekologiczna – chude mięso, pełnoziarniste pieczywo, warzywa i owoce). Optymalną metodą obróbki jest gotowanie na parze, dzięki czemu jedzenie nie traci cennych dla rozwoju mózgu dziecka wartości odżywczych.
Szczególnie ważna dla prawidłowego rozwoju mózgu malucha jest witamina D. Należy więc zadbać o to, aby dziecko każdego dnia wychodziło na słońce na co najmniej 15 minut. Układ nerwowy wspierają też witaminy z grupy B, magnez oraz kwas foliowy. Mózg człowieka jest w 60% zbudowany z tłuszczów, dlatego należy dostarczać dziecku pożywienie będące źródłem kwasów tłuszczowych z grupy omega-3, uczestniczących w procesie budowania komórek. Do produktów bogatych w kwasy omega-3 zalicza się oliwa z oliwek, olej rzepakowy, łosoś, halibut, orzechy, nasiona lnu, brokuły (kwas DHA jest podstawowym budulcem kory mózgowej). W przypadku niemowląt najlepszym źródłem kwasów jest mleko matki.
Przy nauce samodzielnego jedzenia przez małe dziecko, warto stosować metodę BLW, dzięki której oprócz rozwoju techniki żucia i połykania, zostaną pobudzone różne zmysły (zwłaszcza dotyku), maluch nauczy się samodzielności, podejmowania decyzji i udoskonali koordynację oko-ręka. Należy pamiętać, że żywienie dziecka musi być dopasowane do jego zapotrzebowania energetycznego oraz wieku – warto w tej kwestii skorzystać z pomocy dietetyka dziecięcego.
Ograniczone powinno zostać jedzenie typu fast food, słodycze i słodzone napoje gazowane, które negatywnie wpływają na mózg i mogą przyczynić się do wielu problemów zdrowotnych (np. zaburzeń metabolicznych).
Doskonałym uzupełnienie codziennej diety dziecka w witaminy są suplementy, np. w formie wygodnych saszetek z musującym proszkiem lub uwielbianych przez najmłodszych żelkach w różnych smakach.
Rozwój mózgu dziecka a aktywność ruchowa
Wpływ na wydajność pracy i rozwój mózgu dziecka – oprócz właściwego doboru składników odżywczych – mają także inne czynniki, takie jak aktywność ruchowa, która jest jedną z podstawowych potrzeb biologicznych każdego człowieka. Wszyscy lekarze zgodnie podkreślają, jak duże znaczenie w dzieciństwie ma ruch, który m.in.:
- usprawnia koordynację mięśniowo-nerwową,
- ma pozytywny wpływ na rozwój układu mięśniowo-szkieletowego,
- rozwija zmysł dotyku,
- uczy dziecko kontrolować emocje (przeżywać sukcesy, porażki),
- rozwija kinestezję,
- sprzyja harmonii rozwoju ciała,
- doskonali umiejętność równowagi.
Dzieci, którym zapewnia się każdego dnia odpowiednią dawkę ruchu, są mniej narażone na nadwagę i otyłość, mają lepsze samopoczucie, łatwiej radzą sobie w kontaktach społecznych (zajęcia ruchowe uczą umiejętności współpracy) oraz poprawia się ich jakość snu. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dzieci oraz młodzież w wieku 5–17 lat powinny być aktywne ruchowo codziennie przez co najmniej 1 godzinę (wysiłek o średniej intensywności). U młodszych dzieci (1-3 lat) ruch ma charakter spontaniczny, aby zapewnić im prawidłowy rozwój, należy stworzyć warunki do wysiłku fizycznego trwającego 30 minut każdego dnia (np. wyjście na plac zabaw).
Niestety, zarówno w Polsce, jaki i innych krajach Unii Europejskiej, narastającym problemem jest hipoaktywność – zbyt mała aktywność ruchowa najmłodszych. Do najczęstszych skutków niedostatków aktywności fizycznej w dzieciństwie zalicza się zwiększenie masy ciała (nadwaga u dzieci to prawdziwa plaga naszych czasów), regres sprawności oraz wydolności fizycznej.
Rozwój mózgu dziecka a muzyka i twórczość plastyczna
Muzyka i sztuka również mają pozytywny wpływ na rozwój mózgu dziecka, wzbudzają jego ciekawość poznawczą, wprowadzają w stan zadowolenia, dzięki czemu maluch lepiej radzi sobie z lękiem i stresem. Zajęcia umuzykalniające oraz plastyczne rozwijają twórcze myślenie, uczą rozpoznawania potrzeb emocjonalnych, motoryki małej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, wyzwalają potrzebę ekspresji. Muzyka rozwija zmysł słuchu oraz zdolności językowe, plastyka – zmysł dotyku, wzroku oraz poczucie estetyki. Warto więc śpiewać i puszczać muzykę już niemowlętom (płód słyszy w łonie matki około 4-5 miesiąca ciąży, wiele kobiet słucha utworów muzycznych jeszcze przed narodzinami pociechy). Co jeszcze może wpłynąć na rozwój mózgu dzieci?
Jakie zabawki stymulują rozwój mózgu niemowlaka?
Jakie zabawki wspierają rozwój mózgu dziecka? Przede wszystkim każda zabawka powinna być bezpieczna i dostosowana do wieku malucha. Jeśli chodzi o stymulację mózgu niemowlęcia, najlepsze będą zabawki w wyrazistych kolorach, mające różne faktury, kształty, a także wydające dźwięki, które zapewnią maluchowi rozrywkę i umożliwią nabycie nowych umiejętności. W pierwszych 6. miesiącach życia doskonale sprawdzą się grzechotki, materiałowe książeczki, zabawki-karuzele zawieszone nad łóżeczkiem. Dzieci w wieku 6-12 miesięcy będą czerpały najwięcej korzyści z zabawek typu klocki, piłki, sortery, wiaderka itp. Warto na jakiś czas chować posiadane już zabawki, by ponownie pokazać je dziecku, dostarczający nowych wrażeń. Jak widać rozwój mózgu dziecka wymaga różnych bodźców.
Na koniec trzeba wspomnieć, że nieoceniony wpływ na rozwój mózgu dziecka ma atmosfera w domu, życzliwość, spokój, pozytywne relacje między rodzicami i miłość, które sprawiają, że potomek wzrasta w poczuciu bezpieczeństwa. Niepokoje, kłótnie i krzyki wpływają negatywnie już na niemowlęta. Trzeba też mieć świadomość, że zwłaszcza małe dziecko uczy się przez naśladownictwo (modelowanie dzięki neuronom lustrzanym). Dorosły jest jego przewodnikiem, warto przekazywać potomkowi tylko dobre wzorce. Dziecko musi być przytulane, czuć zainteresowanie i troskę ze strony mamy i taty, mieć aktywny kontakt z każdym rodzicem – poświęcanie pociesze należytej uwagi i czasu procentuje przyspieszonym ogólnym rozwojem. Warto pamiętać również i o tych aspektach, jeśli chcemy jak najlepiej przygotować dziecko do dorosłego życia i sprawić, aby bez problemów nawiązywało relacje międzyludzkie i udane związki uczuciowe.
