Niedobór magnezu u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Chociaż o realizację zapotrzebowania organizmu na magnez łatwo zadbać, bo występuje w wielu produktach spożywczych, trudność rodzi utrzymanie stałego poziomu tego pierwiastka, gdyż wiele czynników decyduje o jego przyswajaniu i wydalaniu. A magnez, obok żelaza i wapnia, jest jednym z najcenniejszych mikroelementów, kluczowym dla prawidłowego funkcjonowania całego ustroju. Poza tym, że bierze udział w wielu procesach enzymatycznych, jest też współodpowiedzialny za przebieg podstawowych procesów zachodzących w komórce, np. syntezę DNA, bierze udział w przewodnictwie nerwowym i kurczliwości mięśni. Stąd też objawy niedoboru magnezu u dzieci mają charakter ogólnoustrojowy i mogą pochodzić ze strony różnych układów. Najczęściej skutkiem takiego deficytu są wahania nastroju, ciągłe uczucie zmęczenia, skurcze mięśni, a nawet zaburzenia rytmu serca. Dlatego też odpowiednie spożycie magnezu jest ważne u ludzi w każdym wieku, a zwłaszcza u dzieci.

Jakie są przyczyny niedoboru magnezu u dzieci?

O niedoborze magnezu, nazywanym w nomenklaturze medycznej hipomagnezemią, mówi się, gdy jego poziom wynosi poniżej 0,65 mmol/l. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest ściśle uzależnione od wieku, płci oraz ogólnego stanu zdrowia, jednak według Norm Żywienia ustalonych w 2008 roku przyjmuje się, że poziom średniego zapotrzebowania wynosi odpowiednio (mg):

• 30 – u niemowląt poniżej 6 m.ż.;
• 70 – u niemowląt powyżej 6 m.ż.;
• 65 – u dzieci w wieku 1-3;
• 110 – u dzieci w wieku 4-9;
• 200 – u dzieci w wieku 10-12;
• 300 – u dziewcząt w wieku 13-18;
• 340 – u chłopców w wieku 13-18.

Ponieważ bogate źródło magnezu występuje w większości na co dzień spożywanych produktów, realizacja jego zapotrzebowania jest relatywnie prosta. Mimo to, jak pokazują badania, wiele polskich dzieci boryka się z objawami deficytu magnezowego. Niedobór magnezu u dzieci pojawia się zarówno u dziewcząt, jak i chłopców, zwłaszcza w przedziałach wiekowych 1-3, 10-12 i 16-18. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest w głównej mierze sposób odżywiania się, polegający na spożywaniu albo zbyt małej ilości produktów zawierających Mg, albo zbyt wielu składników zaburzających jego wchłanianie (absorpcję) i wydalanie.

Innymi słowy, niedobór magnezu u dzieci może mieć dwojakie przyczyny o podłożu żywieniowym. Pierwszą jest restrykcyjna dieta, uboga w produkty wysokomagnezowe, jak przetwory zbożowe, kasze, orzechy, czy chociażby ziemniaki, która bardzo często stosowana jest przez dziewczęta w wieku dojrzewania, traktujące usunięcie tych produktów z codziennego menu jako sposób na odchudzanie. Ponadto zdarza się także, że eliminacja bogatych źródeł magnezu z diety wynika z przyczyn zdrowotnych – osoby chore na celiakię są zmuszone do rezygnacji z tradycyjnych produktów zbożowych, a stosowane zamienniki bezglutenowe cechują się przeważnie niską zawartością Mg.

Drugą przyczyną żywieniową odpowiadającą za niedobór magnezu u dzieci jest z kolei spożywanie dużej ilości produktów bogatych w składniki wywołujące zaburzenia wchłaniania oraz zwiększenia wydalania magnezu. Mowa tu przede wszystkim o:

• tłuszczach zwierzęcych, bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe, które tworzą nierozpuszczalne związki z magnezem, ograniczając jego przyswajalność;
• fosforanach, występujących w dużych ilościach w napojach gazowanych i fast-foodach;
• fitynianach i szczawianach, czyli substancjach antyodżywczych (tzn utrudniających wchłanianie witamin i minerałów z pożywienia);
• mocnej herbacie, kawie i alkoholu, które działając moczopędnie, przyspieszają wydalanie magnezu przez nerki a także upośledzają wchłanianie magnezu z uwagi na zawartość tanin (herbata).

Niedobór magnezu u dzieci może mieć również przyczyny niezależne od sposobu żywienia, aczkolwiek określa się je jako drugorzędne. Są to przeważnie różnego typu choroby przewodu pokarmowego, upośledzające przyswajanie tego pierwiastka, zaburzenia odporności i przewlekłe infekcje wymagające długotrwałej antybiotykoterapii, zaburzenia gospodarki hormonalnej czy na przykład nadmiar witaminy D3.

Jak objawia się niedobór magnezu u dzieci?

Niedobór magnezu u dzieci daje objawy ogólnoustrojowe, które mogą pochodzi ze strony różnych układów. Najczęściej symptomy hipomagnezemii wywołują zaburzenia systemu nerwowo-mięśniowego oraz sercowo-naczyniowego, a co więcej, mogą wpływać na oporność na insulinę i zaburzać wydzielanie tego hormonu, nieść ryzyko kamicy nerkowej czy nieprawidłowego rozwoju kości.

Niedobór magnezu u dzieci może wywoływać następujące objawy:

• ogólne – ciągłe uczucie zmęczenia, większa podatność na stres, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, zwiększona potliwość;
• ze strony ośrodkowego układu nerwowego – osłabienie funkcji poznawczych, oznaczających problemy z pamięcią i koncentracją, wahania nastroju, zwiększona pobudliwość nerwowa, stany lękowe, zaburzenia depresyjne;
• ze strony obwodowego układu nerwowego – bolesne skurcze mięśni, drżenie, mrowienie kończyn, powiek lub warg, osłabienie siły mięśniowej;
• ze strony układu krążenia – kołatanie i zaburzenia rytmu serca (tachyarytmie).

Jak leczyć niedobór magnezu u dzieci?

Zarówno profilaktyka, jak i leczenie deficytu magnezowego powinny bazować na odpowiednim komponowaniu codziennej diety z produktów wysokomagnezowych. Niewielki niedobór magnezu u dzieci z powodzeniem może być niwelowany poprzez zwiększenie spożycia zielonych warzyw, owoców oleistych, produktów zbożowych, rodzynek, kakao czy też bananów, tym bardziej, że magnez dostarczany z pożywieniem jest lepiej przyswajalny.

Natomiast dodatkowa suplementacja magnezu zalecana jest w dwóch przypadkach. Pierwszy to problem z przyswajaniem Mg z pokarmów, kiedy okazuje się, że niedobór magnezu u dzieci występuje mimo stosowania urozmaiconej, wysokomagnezowej diety. Drugi to okres tzw. zwiększonego zapotrzebowania, pojawiający się w czasie zwiększonego stresu, wysiłku intelektualnego i fizycznego, a także w momentach, kiedy uniemożliwione jest przestrzeganie odpowiedniej diety.

Omawiając niedobór magnezu u dzieci, należy zaznaczyć, że magnez pochodzący z suplementów trudniej się wchłania, dlatego też zaleca się wybieranie preparatów organicznych, jak mleczan, asparaginian lub cytrynian, których budowa zbliżona jest do związków zawartych w pożywieniu, a przez to lepiej przyswajalnych. Liczne badania potwierdzają, że na poprawę absorpcji magnezu u dzieci wpływają także suplementy witaminowe, jak np. Visolvit Junior, wzbogacone w witaminę B6.

Mimo tego, że suplementy doustne i preparaty magnezowe dostępne są bez recepty, o niedoborze magnezu u dziecka warto porozmawiać z lekarzem, bo niejednokrotnie zdarza się, że deficyty w gospodarce wapniowo-magnezowej są większe niż może się zdawać, a wówczas kluczowe okaże się wykonanie odpowiednich badań, ułatwiające ewentualne rozpoznanie różnego typu zaburzeń i chorób.

Bibliografia:

• Wojtasik A., Suplementy magnezu i potrzeba ich stosowania w dietach dzieci zdrowych i z celiakią, ,,Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, 2009, zeszyt 4, nr 65, str. 295-302
• Szymczyk H., Magnez – pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, [w:] ,,Farmacja Współczesna” [w:] “Akademia Medycyny” 11.11.2016 [dostęp 16.04.209]
• Jarosz M., Normy żywienia dla polskiej populacji – nowelizacja, ,,Instytut Żywności i Żywienia”