Jod jest nazywany pierwiastkiem życia. To jeden z najważniejszych mikroelementów, który decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu. Nie tylko reguluje przemianę materii i wpływa na wzrost, ale także stymuluje pracę układu nerwowego. Polska, ze względu na swoje położenie geograficzne, znajduje się w obszarze niedoboru jodu. Mimo tego, że narodowa polityka zdrowotna od końca XX wieku dba o programy profilaktyki jodowej, naukowcy wciąż apelują, że spożycie tego pierwiastka jest zbyt małe i podkreślają, że niedobór jodu u dzieci znacznie ogranicza rozwój ich funkcji poznawczych. Jak objawia się niedobór jodu u dzieci i jak go uzupełnić?
Jakie są przyczyny niedoboru jodu u dzieci?
Jod to pierwiastek powszechnie obecny w przyrodzie, mimo to jego rozmieszczenie jest nierównomierne. Dlatego też ludność Polski w większym stopniu niż mieszkańcy innych krajów Europy jest zagrożona deficytem tego ważnego mikroelementu. Największe stężenie jodu występuje w środowisku wodnym – w wodach morskich wynosi około 50 µg/l. Natomiast nasycenie nim powietrza i gleby jest zmienne. Na ilość jodu w powietrzu wpływa odległość od morza, a z kolei o jego zawartości w glebie decydują: rodzaj ziemi, suma opadów oraz stopień zanieczyszczenia.
Ludzki organizm najlepiej, bo aż w 90%, przyswaja jod z przewodu pokarmowego. Jednak Polacy wciąż spożywają zbyt mało ryb oraz innych produktów spożywczych, będących bogatym źródłem tego mikroelementu. Poza tym, nawet jeśli goszczą one na polskich stołach, niejednokrotnie są niepełnowartościowe, gdyż na zawartość jodu w żywności wpływa jego stężenie w glebie i powietrzu, a z tym, jak już zostało wspomniane, bywa różnie. Jod bardzo dobrze wchłania się także przez skórę oraz błonę śluzową narządów oddechowych – dzięki czemu z niedoborem tego mikroelementu w najmniejszym procencie zmagają się mieszkańcy Pomorza, lecz to przecież tylko część ludności naszego kraju.
W Polsce od końca XX wieku bardzo dba się o profilaktykę niedoboru jodu u dzieci i dorosłych, co przejawia się trwającym od 1996 roku obowiązku jodowania soli kuchennej oraz zaleceniu nasycania jodem odżywek dla niemowląt, a także produktów mlecznych (m.in. jodowanie paszy dla zwierząt). Dzięki narodowym programom prewencyjnym zmniejszył się stopień niedoboru jodu z ciężkiego na umiarkowany (w skali Europy), aczkolwiek naukowcy jednogłośnie podkreślają, że ryzykiem deficytu tego cennego pierwiastka wciąż jest zagrożonych zbyt wielu Polaków. Uczeni, biorący udział w projekcie „EUthyroid”, szacują, że niedobór jodu może ograniczyć rozwój funkcji poznawczych nawet u połowy nowonarodzonych Europejczyków!
Jak objawia się niedobór jodu u dzieci?
Zaburzenia z niedoboru jodu (IDD – iodine deficiency disorders) występują u osób w każdym wieku, jednak największe niebezpieczeństwo niosą w życiu płodowym oraz w dzieciństwie. Niedostateczna obecność tego składnika mineralnego w diecie kobiety ciężarnej może wpływać na rozwój wad rozwojowych płodu, problemy okołoporodowe, a nawet poronienie. Od międzywojnia przez wiele dziesięcioleci w Polsce u bardzo wielu niemowląt diagnozowano kretynizm endemiczny (wole) – najbardziej charakterystyczny objaw niedoboru jodu, polegający na ciężkim niedorozwoju psychicznym, któremu może towarzyszyć karłowatość, starczy wygląd i zaburzenia narządu słuchu. Kretynizm, będący wynikiem deficytu jodu, rozpoznaje się u prawie 10 milionów ludzi na świecie, na szczęście obecnie w Polsce schorzenie to praktycznie nie występuje.
W wyniku średniego niedoboru jodu u dzieci i nastolatków, wole pojawiają się w 5-20% przypadków zachorowań. Poza tymi najgroźniejszymi konsekwencjami, deficyt w tym zakresie często przekłada się na rozwój intelektualny. Liczne badania potwierdzają zależność między niedoborem a pogorszeniem percepcji i motoryki, zdolnością uczenia się, zapamiętywania oraz skupienia uwagi. Włoscy naukowcy postawili tezę, że niedobór jodu u dziecka w życiu płodowym przynosi odległe skutki w postaci nadpobudliwości psychoruchowej, ujawniającej się około 8-10 roku życia.
Poza negatywnym wpływem na rozwój funkcji poznawczych, niedobór jodu u dziecka, zwłaszcza długotrwały, może prowadzić do problemów hormonalnych. Niedoczynność tarczycy objawia się zaburzeniem koncentracji u dzieci, ospałością, obniżeniem zdolności intelektualnych, problemem z zapamiętywaniem, łuszczeniem się skóry, bradykardią, uczuciem ciągłego zimna z powodu obniżenia temperatury ciała. Warto także nadmienić, że relatywnie niewielki deficyt jodu może potęgować niedobór żelaza, selenu, miedzi, cynku czy witaminy A.
Niedobór jodu – objawy u dzieci:
- pogorszenie zdolności percepcyjnych i motorycznych;
- obniżenie poziomu inteligencji;
- ADHD;
- problemy z koncentracją i zapamiętywaniem;
- ospałość, ciągłe uczucie zmęczenia;
- wypadanie włosów, pogorszenie kondycji skóry;
- przybieranie na wadze;
- nieregularne miesiączkowanie;
- zaburzenia wzrostu dziecka;
- ciągłe uczucie zimna;
- powiększenie rozmiarów szyi.
Jak uzupełnić niedobór jodu u dzieci?
W przypadku niedoboru jodu u dzieci dostarczenie jego dobrych źródeł w żywności jest z pewnością pomocne, aczkolwiek niewystarczające. Tym bardziej, że zwiększenie spożycia soli – produktu najbogatszego w jod, może wywołać wystąpienie nadciśnienia tętniczego. Bardziej efektywną i mniej ryzykowną metodą jest zastosowanie suplementacji. Po pierwsze, poprzez fortyfikację podaży mleka, pieczywa, wody oraz olejów. Po drugie, poprzez przyjmowanie witamin dla dzieci w wieku szkolnym, w których stężenie jodu będzie wynosić 50-100 µg u niemowląt i dzieci, a 100-200 µg u młodzieży. Niedobór jodu u dzieci jest bardzo poważnym zaburzeniem, którego ani nie można lekceważyć, ani prowadzić na własną rękę. Przy prawdopodobieństwie wystąpienia deficytu tego mikroelementu konieczna jest konsultacja z lekarzem, który zleci odpowiednie badania i wdroży właściwe leczenie.
Bibliografia:
