Kalendarz szczepień – sprawdź, kiedy należy zaszczepić dziecko

Szczepienia ochronne w Polsce

Szczepienia ochronne wprowadzono już w XIX wieku. Był to milowy krok w kierunku zmniejszenia zachorowalności, a nawet wyeliminowania niektórych chorób zakaźnych – zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych (przyjmuje się, że co najmniej 95 proc. zaszczepionej populacji pozwala osiągnąć odporność populacyjną). Na jakiej zasadzie to działa? Jeśli organizm dostaje szczepionkę, zaczyna produkować przeciwciała i komórki odpornościowe w odniesieniu do danego patogenu.

Jeśli chodzi o szczepienia obowiązkowe, w Polsce zaczęto je stosować kilkadziesiąt lat temu. Podstawowym dokumentem, który w naszym kraju określa zakres owych szczepień, jest komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego. Co roku wydaje on zaktualizowany Program Szczepień Ochronnych, który nazywamy właśnie kalendarzem szczepień. Określa on szczepienia dla dzieci i młodzieży (do 19. roku życia), które odpowiednio rozpisano według wieku. Znajdziemy tam także szczepienia zalecane oraz szczepienia obowiązkowe dla osób, które w związku z wykonywanym zawodem są szczególnie narażone na różnego rodzaju zakażenia (np. personel medyczny). Co ważne:

• szczepienia obowiązkowe – są realizowane bezpłatnie w zakresie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,
• szczepienia zalecane – rozszerzają zakres ochronny lub ograniczają ilość zastrzyków. Nie są jednak finansowane z budżetu państwa. Można je wykupić po wystawieniu odpowiedniej recepty przez lekarza.

Szczepienia obowiązkowe w Polsce:

• przeciw błonicy,
• krztuścowi,
• gruźlicy,
• poliomyelitis (tj. polio, ostre nagminne porażenie dziecięce lub inaczej choroba Heinego-Medina),
• odrze,
• śwince,
• różyczce,
• tężcowi,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B),
• pneumokokom (Streptococcus pneumoniae),
• Haemophilus influenzae typu B (HiB),
• rotawirusom – szczepienie to dołącza do listy obowiązkowych od 2021 roku. Bezpłatnymi szczepieniami przeciwko rotawirusom zostaną objęte wszystkie dzieci urodzone po 31.12.2020 r. (szczepienie będzie podawane w okresie 6.-32. tydzień życia).

Kalendarz szczepień

• Pierwsze 24 godziny po urodzeniu – szczepienie przeciw gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B – WZW B (pierwsza dawka szczepienia podstawowego).
• 2. miesiąc życia (po 6. tygodniu) – szczepienie przeciw WZW B (druga dawka szczepienia podstawowego); przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, która jest szczepionką skojarzoną, tzw. DTP (pierwsza dawka szczepienia podstawowego); przeciw inwazyjnym zakażeniom Heamophilus influenzae typu B (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) oraz przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae (pierwsza dawka szczepienia podstawowego).
• 4. miesiąc życia (po 14. tygodniu; po 8 tygodniach od ostatniego szczepienia) – przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (druga dawka szczepienia podstawowego); przeciw inwazyjnym zakażeniom Heamophilus influenzae typu B (druga dawka szczepienia podstawowego); przeciw ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (pierwsza dawka szczepienia podstawowego); przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae (druga dawka szczepienia podstawowego).
• 5.-6. miesiąc życia (po 8 tygodniach od ostatniego szczepienia) – przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (trzecia dawka szczepienia podstawowego); przeciw inwazyjnym zakażeniom Heamophilus influenzae typu B (trzecia dawka szczepienia podstawowego); przeciw ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (druga dawka szczepienia podstawowego).
• 7. miesiąc życia – przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (trzecia dawka szczepienia podstawowego).
• 13.-15. miesiąc życia – przeciw odrze, śwince, różyczce, która jest szczepionką skojarzoną, tzw. MMR, przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae (trzecia dawka szczepienia podstawowego).
• 16.-18. miesiąc życia – przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (czwarta dawka szczepienia podstawowego); przeciw ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (trzecia dawka szczepienia podstawowego); przeciw inwazyjnym zakażeniom Heamophilus influenzae typu B (czwarta dawka szczepienia podstawowego).
• 6. rok życia (po ukończeniu 5.) – przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (pierwsza dawka szczepienia przypominającego); przeciw ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (szczepienie przypominające); przeciw odrze, śwince, różyczce (szczepienie przypominające).
• 10. rok życia (po ukończeniu 9.) – przeciw odrze, śwince, różyczce (szczepienie przypominające).
• 14. rok życia (po ukończeniu 13.) – przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (druga dawka szczepienia przypominającego).
• 19. rok życia (po ukończeniu 18.) – przeciw błonicy i tężcowi (trzecia dawka szczepienia przypominającego – bez szczepionki przeciwko krztuścowi).

Łatwo zauważyć, że szczególnie napięty grafik szczepień dotyczy dzieci przed ukończeniem 1. roku życia. Wiąże się to z faktem, że w tym właśnie czasie organizm ma największą umiejętność „nauki” odpowiedzi na dane antygeny i tym samym wytwarzania przeciwciał, które w kolejnych latach będą chroniły przed zachorowaniem.

Szczepionki skojarzone

Większość szczepionek określonych w Programie Szczepień Ochronnych to szczepionki pojedyncze – monowalentne. Rodzice (lub dorosłe osoby zainteresowane szczepieniem siebie bądź dziecka mogą jednak zdecydować o podaniu szczepionek skojarzonych – poliwalentnych), lecz ta decyzja musi być podjęta nie później niż w 2. miesiącu życia dziecka.

To właśnie wtedy trzeba po raz pierwszy podać szczepionkę 6w1, która ma za zadanie chronić przed: błonicą, tężcem, krztuścem, HiB, WZW B (druga dawka) oraz pneumokokami (pierwsza dawka). Kolejny raz podaje się ją w 4. miesiącu życia, następnie w 5.-6. oraz 16.-18. miesiącu – to właśnie wtedy dziecko dostaje ostatnią dawkę szczepionki 6w1.

Korzystanie z tego typu opcji pozwala ominąć wizytę w 7. miesiącu życia, która pojawia się w wyżej wspomnianej rozpisce oraz ogranicza ilość wstrzyknięć. Konieczne pozostaje jednak podanie czwartej (ostatniej) dawki szczepienia przeciw pneumokokom w 13.-15. miesiącu życia oraz pierwszej dawki szczepionki MMR (odra, świnka, różyczka) w 13.-14. miesiącu.

Szczepienia – na co warto uważać?

Co ważne, tego typu rozpiska będzie inna w przypadku dzieci urodzonych z niską masą urodzeniową (poniżej 2500 g), wcześniaków lub dzieci obarczonych różnego rodzaju chorobami czy zaburzeniami, które powinny być objęte bardziej zindywidualizowaną opieką w tym zakresie.

Warto również pamiętać, że każde dziecko przed szczepieniem jest kwalifikowane przez specjalistę. Oto lista sytuacji, które stanowią przeciwwskazania do szczepienia. Lekarz może zdecydować o jego przesunięciu, jeśli tego samego dnia:

• występują objawy infekcji, zwłaszcza silne;
• dziecko przyjmuje duże dawki sterydów;
• pojawiają się niedobory w obszarze immunologicznym;
• wystąpiła nadmierna reakcja alergiczna – wstrząs anafilaktyczny – po podaniu szczepionki w przeszłości.

Szczepienia zalecane

• przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A – WZW A (podaje się ją od 12. miesiąca życia),
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (osoby narażone na zakażenie),
• ospie wietrznej (od 9. miesiąca życia; co ważne, jeśli dziecko uczęszcza do żłobka lub przedszkola, jest to szczepienie obowiązkowe),
• grypie (należy ją powtarzać co roku; podaje się ją od 6. miesiąca życia),
• pneumokokom (dla osób urodzonych przed 01.01.2017 – od tego czasu ta szczepionka jest na liście obowiązkowych; podaje się ją od 2. miesiąca życia),
• meningokokom (podaje się ją od 2. miesiąca życia),
• ludzkiemu wirusowi brodawczaka – HPV (od 10. roku życia, najlepiej pomiędzy 11. a 13., chociaż można też później – do uzgodnienia z lekarzem),
• kleszczowemu zapaleniu mózgu (można podać w 2. roku życia),
• cholerze,
• durowi brzusznemu,
• wściekliźnie,
• żółtej gorączce.

Szczepienia – warto wiedzieć!

Gruźlica

Szczepienie przeciwko tej chorobie chroni przede wszystkim przed jej najcięższymi postaciami, choć zmniejsza też ryzyko, że dziecko zachoruje na jakąkolwiek postać. Jedna dawka szczepionki, którą podaje się w ciągu pierwszych 24 godzin życia, wystarcza do wytworzenia ochrony na około 15-20 lat. Jeśli dziecko nie było zaszczepione we wskazanym terminie ani w okresie niemowlęctwa czy przedszkolnym, szczepienie w wieku szkolnym również daje dobre rezultaty.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Jak wskazują niektóre dane, nawet 80-100 proc. dzieci, które były szczepione przeciwko WZW B (zgodnie ze wskazanym schematem), nie zachoruje. Co ważne, tego typu szczepienie chroni też przed pierwotnym rakiem wątroby.

Poliomyelitis (polio lub inaczej choroba Heinego-Medina)

To właśnie szczepienia są najskuteczniejszą formą ochrony przed zachorowaniem na polio. Wskazuje się, że 98-100 proc. dzieci zaszczepionych trzema dawkami inaktywowanej szczepionki przeciwko wirusowi poliomyelitis (zawiera zabite wirusy i jest stosowana domięśniowo) jest zabezpieczonych przed zachorowaniem. Zabezpieczenie to utrzymuje się najprawdopodobniej do końca życia.

Heamophilus influenzae typu B

Ta groźna bakteria może skutkować m.in. sepsą, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem płuc i innymi poważnymi chorobami. Stąd też to szczepienie jest w Polsce obowiązkowe (od 2007 roku) i jest to typ szczepionek ,,nieżywych”.

Świnka, odra, różyczka

Szczepienie przeciwko wymienionym tu chorobom odbywa się jednocześnie (szczepionka skojarzona MMR). To właśnie tego typu zabezpieczenie stanowi skuteczną i zasadniczą ochronę przed zachorowaniem – dane mówią, że 95 proc. dzieci, którym podano tego typu szczepienie ochronne (zgodnie z zaleceniami), nie zachoruje na odrę, świnkę lub różyczkę.

Błonica, krztusiec, tężec

Aktualnie panuje schemat podawania 4 dawek szczepionki przeciwko błonicy, krztuścowi i tężcowi (szczepionka skojarzona DTP) oraz 3 dawek przypominających (ostatnia – w 19. roku życia – bez szczepionki przeciw krztuścowi). Tego typu szczepionka także należy do grupy ,,nieżywych’’ – w jej skład wchodzą zabite pałeczki krztuśca oraz nieaktywne toksyny błonicy i tężca.