Brak pewności siebie u dziecka – jak nauczyć dziecko wiary w siebie?

Czym jest pewność siebie i dlaczego jest tak ważna?

Pewność siebie to stan/postawa/cecha, dzięki której czujemy się dobrze we własnej skórze, jesteśmy pewni swoich kompetencji i akceptujemy siebie. Wiemy, jakie są nasze słabe i mocne strony. Ułatwia życie i jest motorem wielu pozytywnych działań. Pewność siebie kształtuje się przez lata, nie jest to chwilowe dostosowanie się do sytuacji, a stała, ugruntowana postawa. Wpływają na nią zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Jak podkreślają psycholodzy, fundamentem pewności siebie jest samoakceptacja – dziecko (czy osoba dorosła) nie zbuduje pewności siebie, jeśli nie zaakceptuje tego, jakie jest. Osoby pewne siebie są otwarte, odważne, dobrze radzą sobie ze zmianami w życiu i nie boją się poddawać własnych przekonań osądowi innych. Jak rozpoznać brak pewności siebie u pociechy?

Jak objawia się brak pewności siebie u dziecka?

Dziecko, które cierpi na brak pewności siebie, zamyka się w sobie, wycofuje i izoluje. Nie wierzy we własne możliwości i bardzo źle znosi porażki. Negatywne myślenie o sobie wpływa na interpretację zdarzeń i zniekształca obraz rzeczywistości. Brak pewności siebie bardzo często idzie w parze z trudnościami w budowaniu bliskich relacji – niepewne dziecko ma problem z nawiązywaniem przyjaźni z rówieśnikami, jest nieśmiałe i nieufne wobec ludzi. Inne, typowe oznaki braku pewności siebie to:

• negatywne zdanie na własny temat,
• poczucie wstydu,
• zaburzenia depresyjne,
• lękliwość,
• poczucie wyobcowania,
• skrępowanie w rozmowie (ucisk w krtani, suchość w ustach),
• rozpamiętywanie porażek,
• nadmierne obwinianie siebie,
• problem z przyjmowaniem pozytywnych opinii na własny temat,
• bierność, niepodejmowanie działań z powodu strachu przed porażką,
• koncentracja na swoich słabościach,
• problem z wyrażaniem własnych potrzeb.

Skąd bierze się brak pewności siebie u dziecka? Jakie są podstawowe czynniki sprawcze przeświadczenia o tym, że nie jest wartościowe i ważne?

Brak pewności siebie u dziecka – przyczyny problemu

Umysł dziecka chłonie jak gąbka treści, które do niego docierają. Brak pewności siebie często jest zauważalny u dzieci pochodzących z tzw. dysfunkcyjnych rodzin, w których obecne jest np. znęcanie się fizyczne lub emocjonalne, niezdolność do wyrażania uczuć, chłód uczuciowy, zła atmosfera wychowawcza, a nawet molestowanie seksualne. Często problemem w tego typu zaburzonej rodzinie jest też nadużywanie alkoholu przez jednego lub oboje rodziców. W rodzinach dysfunkcyjnych komunikacja ma na celu obniżać poczucie wartości innych członków, dzieci podlegają wpływowi wielu stresogennych i patogennych czynników, ich poczucie bezpieczeństwa jest zaburzone, bardzo często w życiu dorosłym mają ogromne problemy emocjonalne. Dzieci z takich rodzin cechuje bardzo niskie poczucie własnej wartości, jest im wyjątkowo trudno zbudować pozytywny obraz własnej osoby. Funkcjonują w przekonaniu, że są gorsze od innych, mniej kochane i mniej wartościowe. Odczuwają również głęboki wstyd za rodzica z problemem alkoholowym, zdarza się, że i za całą rodzinę.

Problemy z poczuciem własnej wartości mogą również wynikać z nadmiernych ambicji i oczekiwań rodziców wobec dziecka, którzy nieustannie porównują syna lub córkę do rówieśników. Pytania typu: „A dlaczego dostałeś tylko 4, a nie 5?” mają destrukcyjny wpływ na dziecko, które czuje, że zawiodło rodziców, poniosło porażkę – nie sprostało ich oczekiwaniom. Często rodzice zupełnie nie zdają sobie sprawy, jaką „moc” mają tego typu opinie, jak z pozoru niewinna uwaga, może zranić dziecko, przysłowiowo „podciąć mu skrzydła”. Brak pielęgnowania żywego kontaktu z pociechą, niepoświęcanie jej czasu i uwagi, ciągłe reprymendy i unikanie pochwał sprawiają, że dziecko czuje się gorsze, niekochane i nieważne. Co ciekawe, brak pewności siebie może również wynikać z nadopiekuńczości – gdy rodzice wyręczają dziecko w każdej czynności, traci ono wiarę, że samodzielnie byłoby wstanie sobie poradzić.

Na kształtowanie się osobowości młodego człowieka duży wpływ mają również nauczyciele. Pedagodzy, którzy ośmieszają, krytykują ucznia, są surowi, na każdym kroku punktują niedociągnięcia i wątpią w jego zdolności intelektualne – wyrządzają dziecku dużą krzywdę, niszcząc jego samoocenę. Powodem niskiego poczucia własnej wartości może być również napiętnowanie w szkole ze strony rówieśników.

Rola rodziców w walce z brakiem pewności siebie u dziecka

Postawa rodziców ma ogromny wpływ na poczucie wartości syna lub córki. Dziecko, które często jest chwalone, słyszy, że jest zdolne i wartościowe, w którym rodzice wzbudzają wiarę we własne możliwości, dużo lepiej radzi sobie z problemami i trudnościami, jakie pojawiają się w życiu każdego człowieka. Oczywiście mają to być szczere, uzasadnione pochwały (dzieci doskonale wyczuwają fałsz ze strony dorosłych). Rodzice powinni na każdym kroku okazywać dziecku, które walczy z brakiem pewności siebie, życzliwość, wsparcie i miłość. Warto regularnie powtarzać pociesze, że jest kochana, doceniać i akceptować bez względu na okoliczności. Jaki jest związek między brakiem pewności siebie a zaburzeniami depresyjnymi?

Brak pewności siebie a depresja u dziecka

Brak pewności siebie, niskie poczucie własnej wartości wywołują trudne, negatywne emocje, a stąd blisko do różnego typu chorób czy zaburzeń psychicznych, w tym depresji, która jest diagnozowana u 2% dzieci (w równym stopniu dotyka chłopców i dziewczynek) oraz u 8% nastolatków (w tym przypadku częściej chorują dziewczęta). Zgodnie z teorią A. Becka depresja rozwija się właśnie od negatywnego myślenia na swój temat. Jak rozpoznać symptomy depresji u najmłodszych? Dzieci i młodzież cierpiące na tę chorobę odczuwają smutek i przygnębienie – łatwo wpadają w rozpacz oraz złość. Zachowują się w sposób zniechęcający do nawiązania bliższego kontaktu. Innym symptomem jest płaczliwość, apatia, zobojętnienie – brak czerpania radości z wydarzeń i zainteresowań, które wcześniej cieszyły dziecko. Niepokojącym sygnałem jest też wycofanie się z życia towarzyskiego, niechęć do spotkań i zabawy z rówieśnikami, skłonność do izolacji i spędzania czasu w odosobnieniu. Dzieci chorujące na depresję są bardzo wrażliwe na słowa krytyki – jakakolwiek, z pozoru błaha uwaga jest w stanie wywołać u nich rozpacz lub nieadekwatną do sytuacji złość. Czują się bezużyteczne i niepotrzebne, obwiniają się za sytuacje, na które zupełnie nie mają wpływu (np. rozwód rodziców). Często zaburzeniom depresyjnym towarzyszy wewnętrzne napięcie i lęk o nieokreślonej przyczynie (dziecko nie jest w stanie wytłumaczyć, czego się boi). Niekiedy dochodzi też do działań autoagresywnych, np. samookaleczeń (zwykle u nastolatków) oraz myśli samobójczych. W ciężkich przypadkach depresji dziecięcej mogą wystąpić omamy i urojenia, jednak są rzadkością. Jeśli chodzi o niecharakterystyczne objawy depresji, są to:

• zwiększenie lub zmniejszenie apetytu,
• pobudzenie psychoruchowe,
• problemy z zapamiętywaniem,
• trudności z zasypianiem,
• zaburzenia koncentracji.

Jak brak pewności siebie u dziecka wpływa na jego dorosłe życie?

Brak pewności siebie w dzieciństwie a konsekwencje w życiu dorosłym

Człowiek, który odczuwa brak pewności siebie, którego źródło stanowią różne wydarzenia z dzieciństwa, napotyka na szereg trudności w codziennym życiu. Zdarza się, że te osoby nie nawiązują bliskich relacji uczuciowych, stronią od angażowania się w związki ze strachu przed odrzuceniem i kolejną „porażką”, są przekonani, że nie będą w stanie nikogo sobą zainteresować. Brak pewności siebie zwykle odbija się również na sferze zawodowej. Pracownik z tego typu problemem nie dąży do podejmowania wyzwań, działa poniżej swoich możliwości, brak mu odwagi i kreatywności, rzadko osiąga więc awans. Jakiekolwiek osiągnięcia zawodowe przypisuje sprzyjającym okolicznościom lub przypadkowi zamiast swojemu talentowi i pracy. Często osoby o niskim poczuciu własnej wartości uważają, że nie zasługują na wypoczynek, mogą również unikać aktywności, w których występuje element rywalizacji (np. w sporcie). Nie czerpią 100% satysfakcji z życia, ich myślenie jest zniekształcone, zawsze interpretują zdarzenia na swoją niekorzyść. Niskie poczucie własnej wartości może doprowadzić również do nerwic i zaburzeń osobowości.

Jak nabrać pewności siebie – ćwiczenia dla najmłodszych

Jak pomóc dziecku, które cierpi z powodu braku pewności siebie? Istnieje wiele sposobów, by podbudować samoocenę pociechy. Warto tworzyć okazje do sprawdzenia się dziecka na różnych płaszczyznach – jeśli syn chce uczęszczać na zajęcia muzyczne, ale obawia się zostać sam podczas lekcji – warto towarzyszyć mu podczas kilku zajęć oraz chwalić za najmniejsze postępy. Świetnym pomysłem jest też zabawa w teatr i odgrywanie różnych scenek, podczas których można przećwiczyć z pociechą różne interakcje, jak np. przywitanie z innymi dziećmi, wręczanie prezentu urodzinowego rówieśnikowi czy zapytanie dorosłej osoby o to, gdzie znajduje się WC. Warto regularnie robić coś wspólnie z pociechą – karmnik, latawiec lub model samolotu. Innym, ciekawym ćwiczeniem jest wycięcie z czasopism różnych gatunków zwierząt i poproszenie dziecka o przypisanie im cech, które ułatwiają oraz utrudniają im życie. Pomocne mogą być również bajki terapeutyczne poświęcone niskiemu poczuciu własnej wartości, w których np. przedstawiony jest problem strachu przed odrzuceniem ze strony rówieśników. W przypadku starszych dzieci i nastolatków można wprowadzić też tzw. tygodniową listę sukcesów i poprosić pociechę, żeby każdego dnia wpisywała w specjalnym zeszycie 3 rzeczy, które jej się udały (mogą to być drobnostki).

Podsumowując, brak pewności siebie u dziecka to złożony problem, który obniża komfort życia i rzutuje na dorosłość. Jeśli niepokoi nas zachowanie dziecka, warto skonsultować się z poradnią psychologiczną. W przypadku podejrzenia depresji, wskazana jest wizyta u lekarza wyspecjalizowanego w psychiatrii dzieci i młodzieży.